Kinh Môn là một vùng đất lịch sử, danh thắng xưa và nay. Vùng đất đã sinh ra những danh nhân, danh tướng, học giả, thi sĩ như Đỗ Khắc Chung, Phạm Sư Mạnh, Phạm Tông Ngộ, Phạm Tông Mại...




Kinh Môn là một vùng đất lịch sử, danh thắng xưa và nay. Vùng đất không rộng của tỉnh nhưng chứa đựng nhiều núi non, nhiều con sông lớn nhỏ chia cắt vùng đất này thành nhiều khu vực. Có thể nói là khá hiểm trở so với các vùng đất khác của tỉnh ta. Vùng đất này lại sinh ra những danh nhân, danh tướng, học giả, thi sĩ như Đỗ Khắc Chung, Phạm Sư Mạnh, Phạm Tông Ngộ, Phạm Tông Mại... Đặc biệt, thiên nhiên ưu đãi ban tặng cho huyện Kinh Môn hàng chục khu danh lam thắng cảnh nổi tiếng mà du khách từ hàng ngàn năm nay đã đặt chân đến để thưởng ngoạn, cầu may, cầu phúc, cầu lộc, cầu tài...

Từ cầu An Thái về thị trấn Kinh Môn, du khách còn thấy dấu tích của những dãy nhà cổ xây bằng gạch nung, chân nền nhà xếp bằng đá xanh, vỉa hè lát đá xẻ, nhà lợp ngói ta, ngói tây xen kẽ, một dãy lò vôi cũ nát bám bờ nam sông Kinh Thầy. Dãy lò vôi này là nguồn sống chính, nguồn thu nhập chính của người thị trấn Kinh Môn hàng trăm năm nung đá thành vôi bán cho thiên hạ xây nhà. Giờ đây lò vôi thu hẹp đáng kể, bởi trên khu đất Nhị Chiểu (Kinh Môn) bùng nổ nhiều nhà máy sản xuất xi măng lớn nhỏ như Hoàng Thạch, Phúc Sơn... Xi-măng thay vôi xây dựng nhà cao tầng, cầu, cống... Ngày nay, người thị trấn tự phát chuyển sang nhiều nghề khác như khai thác cát, vận tải, thương mại, dịch vụ... Nếu đứng trên quả đồi lớn ở trung tâm thị trấn nhìn xuống tứ phía, chúng ta sẽ thấy phố xá ngang dọc như bàn cờ với nhiều ngôi nhà cao tầng của người dân, bệnh viện, trường học, nhà nghỉ, khách sạn... Có cả khu vui chơi, khu buôn bán sầm uất và một cái chợ có từ lâu đời, hàng hóa phong phú. Thị trấn Kinh Môn là một đô thị mới nhộn nhịp người đến, người đi. Khách Tây cũng có. Người trong nước nườm nượp đổ về.

Bên cạnh đó, huyện Kinh Môn được thiên nhiên ưu đãi. Đó là động Kính Chủ ở xã Phạm Mệnh, động còn có tên là Đệ lục động, một cảnh đẹp thứ 6 của nước Nam xưa. Du khách đến chiêm ngưỡng động có một cửa vào rất rộng, 2 vòm hang. Trong động có khe suối nước trong mát quanh năm, xuyên thông ra sông Kinh Thầy. Địa thế thiên tạo này là một điều kỳ thú đối với khách du lịch đến nhiều lần vẫn muốn đến. Trong động có chùa thờ phật và thờ Minh Không thiền sư Lý Nhân Tông, Huyền Quang tôn giả. Ở đây cũng phải nhắc nhở đến chính quyền địa phương xã Phạm Mệnh, những cán bộ quản lý di tích hang động cần bảo tồn nguyên vẹn di tích.

Đến động Kính Chủ, du khách còn tận mắt nhìn thấy tài năng khắc đá của thợ đá Kính Chủ, họ đã chế tác ra nhiều tác phẩm có giá trị văn hóa, nghệ thuật cao.

Từ động Kính Chủ qua sông Kinh Thầy là xã Duy Tân, nơi có động Thánh hóa, gần đây các nhà sử học, khảo cổ học còn tìm thấy nhiều bộ xương hóa thạch của người Việt cổ vừa mới tìm ra cách đây 10 năm. Động Thánh hóa là một điểm đến khá âm u, nhằng nhịt cây bụi, nhưng hấp dẫn với khách du lịch, nhất là các nhà nghiên cứu. Thôn Tử Lạc, xã Minh Tân lại có một cụm hang động tuyệt vời. Đó là động Hàm Long, có cửa cao 3m, rộng 10m, sâu và dài 80m, trong động có nhũ đá, chứng tỏ đây là một động cổ cách đây hàng nghìn năm. Vách động có 6 tấm bia khắc từ thế kỷ 15-17, có giá trị cao về lịch sử. Bên cạnh Hàm Long là động Tâm Long mới được phát hiện năm 1992, cửa động hẹp nhưng càng đi sâu vào trong càng rộng, kỳ vĩ, lộng lẫy, có nhũ đá giống thần vệ nữ, long lanh như dát bạc. Rồi hang Đốc Tít mang tên thủ lĩnh nghĩa quân chống Pháp thời Nguyễn Thiện Thuật. Ngoài ra, còn có thể chưa khám phá hết những hang động kín trong dãy núi đá xanh đen khu Nhị Chiểu bốn bề sông nước.

Song song với hang động, cụm hang động của thiên nhiên ban tặng, từ năm 1993, tỉnh đã dựng khu tượng đài Trần Hưng Đạo có giá trị muôn đời, đặt trên nhịp 2 núi An Phụ, xã An Phụ. Đây là Tượng đài bằng đá xanh lấy từ núi Nhồi (Thanh Hóa) hoành tráng của nước ta. Từ khi xây dựng xong, tượng đài Trần Hưng Đạo đã thu hút hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước.

Kinh Môn còn nhiều kỳ thú và hấp dẫn chưa được tìm hiểu hết. Nhưng quả thật vùng đất sơn thủy hữu tình này chứa đựng một sức sống văn hóa sâu xa không ai dễ dàng đến một vài lần đã thấy hết được.

QUANG MINH